O LAZARU TOMANOVIĆU (1)

Upravo sam završio čitanje  „Putopisne proze“ dr Lazara Tomanovića koju je, u biblioteci „Zavičajna riznica“ 2007-me godine,  objavila  „Gracka biblioteka i čitaonica Herceg – Novi. Tomanović je bio značajna ličnost u knjaževini i kraljevini Crnoj Gori, neobično darovit, ali i izraziti, i sofisticirani velikosrbin. U tom smislu su njegovi putopisi  prvorazredno svjedočanstvo o ondašnjoj Crnoj Gori, ali i jedan od krunskih dokumenata koji pokazuju i dokazuju kako, i kojim načinom je Crna Gora postajala plijenom velikosrpske zločinačke politike koja će, na kraju krajeva, kraljevinu Crnu Goru ubiti 1918-te, uništiti slavnu i jedinstvenu dinastiju Petrović -Njeguš,  Crnogorsku autokefalnu crkvu, crnogorsku naciju,crnogorsku vojsku, crnogorsku nošnju, crnogorski jezik, crnogorsku kulturu i ukrasti joj, više nego hiljadugodišnju  istoriju i teritoriju  države, proglašavjući ih srpskim! Na taj način ostvario se tajni velikosrpski plan izlaska Srbije na more, a krađom crnogorske istorije Srbija je pokušala  sakriti kobnu i sramotnu istinu o petstogodišnjem  robovanju pod Turcima. Osamnesta je, takođe, do neslućenih razmjera ubrzala asimilaciju Crnogoraca  –  proglašavanje Crnogoraca Srbima, i dovela do njihovog  potpunog nestajanja sa Zemljine kugle. Zna se – u kraljevini Srba, Hrvata i  Slovenaca, docnijoj kraljevini Jugoslaviji, Crnogorci postojali – nijesu, bili su z a b r a nj e n i!

Predgovor Tomanovićevoj knjizi napisao je izvjesni Goran Maksimović koji,  ne samo da nije pokušao ukazati na brojne Tomanovićeve velikosrpske falsifikate, nego ih je cjelovito podupro, i  tretirao kao istinite.

Lazar Tomanović je rođen 30 – og marta 1845 – te u Lepetanima – Boka Kotorska. Njegova porodica  potiče od čuvenih Tomanovića iz Cuca, njihov bratstvenik je bio i nenadmašni crnogorski junak Nikac od Rovina. Otac i đed su mu bili poznati pomorski kapetani. Majka mu je bila Ana Miletić iz Penuzice, kako se nekad zvao Prčanj (Ko li mu, i zašto, promijeni ime?) Tri razreda osnovne  Lazar završava u Lepetanima, a četvrti u manastiru Savina. Tu je primijećen od učitelja koji ga preporučuje vladici dalmatinskom Stefanu Kneževiću, pa  ga vladika usmjerava na dalje školovanje u “Srpskoj gimnaziji” i  “Pravoslavnoj bogosloviji” u Zadru. Do 1860-te Tomanović završava sedam razreda gimnazije i daje puni dorpinos osnivanju srpskog đačkog društva, i pokretanju lista  „Prvenac“. Takođe pristupa „Ujedinjenoj omladini srpskoj“ u Novom Sadu i šalje tekstove za list „Zastave“ sa, ka koje on tvrdio, „srpskog primorja“, Boke naravno. Takođe sarađuje i u novosadskom listu „Matica“. Od sekretara „Matice srpske“ Antonija Hadžića traži  da mu se izdejstvuje stipendija Save Tekelije, jer želi da gimnaziju završi u Novom Sadu, što mu polazi za rukom upisujući završni gimnazijski razred  u novosadskoj „Srpskoj gimnaziji“. Potom će studirati pravo u  Pešti, ali  pokreće i novinarsku djelatnost zalažući se za autonomiju Boke u okviru austrijskog carstva. Studije prava je nastavio u Gracu i tada će dobiti materijalnu pomoć od knjaza Nikole. U Gracu diplomira i odmah (1873.g.) na Cetinju postaje sekretar Senata. Međutim, vraće  se ponovo u Grac đe i doktorira. Pisaće brojne članke u listovima  „Zastava“, „Narod“, „Pančevac“ i  „Srpsko-dalmatinski magazin“ . Bio je i aktivni član srpskih društava  „Preodnica“ i „Srbadija“. Postaje osnivač i prvi predsjednik srpskog udruženja „Biokovo“ te postaje prepoznatljiv kao borac za očuvanje srpskog imena   na obalama Jadrana. Postaje prijatelj Sima Matavulja, ali i Pavla Apolonovića Rovinskog.

Nakon Graca vraća se u Kotor đe provodi dvije godine u sudskoj praksi. U Veljem ratu Crne Gore protiv Turske (1876-1878)   postaje crnogorski dobrovoljac i boravi na Cetinju kao urednik „Glasa Crnogorca“. Takođe, postaće srpski predstavnik u zadarskom  Dalmatinskom saboru(skupštini).

Godine 1877-me vjenčaće se, u manastiru Topla, sa uglednom,  prelijepom, i obrazovanom Petroslavom Radulović. Međutim, Petroslava iznenada umire,  samo tri godine kasnije.

1880-te osniva srpski poslanički klub i pokreće  „Srpski list“ u Zadru, ali će sve do 1888-me raditi u Herceg – Novom kao advokatski pripravnik. Ne mogavši da od austrijskih vlasti dobije dozvolu za otvaranje sopstvene advokatske kancelarije, Tomanović prelazi u Crnu Goru, ponovo postaje sekretar Senata, a na Cetinju prijateljuje sa Lazom Kostićem i  Simom Matavuljem. Pokreće i uređuje časopis „Nova Zeta“. Naravno, cilj je jedan – povezivanje Crne Gore sa drugim, kako je Tomanović smatrao, djelovima „Srpstva“. Sa istim ciljem Tomanović uređuje „Grlicu“, a takođe i već spomenuti „Glas Crnogorca“. U isto vrijeme objaviće monografiju  „Petar II Petrović Njegoš kao vladalac“ koja će biti odmah nagrađena prvim stepenom ordena Sv. Save!

Godine 1902-ge objavljuje u Sremskim Karlovcima  raspravu  „O Ivanu Crnojeviću“  u kojoj falsifikuje kako je : „ Obodska štamparija plod one kulture  koja je podigla Visoke Dečane, kojima se danas svijet divi…“

Godine 1903. ukazom knjaza Nikole, Tomanović je imenovan za sudiju Velikog suda na Cetinju, a već 1905-te postaće njegov predsjednik. Karijeru je gradio nevjerovatno brzo pa će 1907-me dobiti mandat za sastav crnogorske vlade! U toj vladi je, pored pozicje premijera bio i ministar pravde sve do 1912-te kada je podnio ostavku i ponovo postao sudija Velikog suda.

U vremenu okupacije Crne Gore od strane austrougarske vojske (1916-1918) živi na Cetinju potpuno povučeno. Ali, posljednji vladika autokefalne crnogorske crkve Mitrofan Ban,  određuje ga da bude član komisije koja će organizovati prenošenje posmrtnih Njeguševih ostataka sa Lovćena u cetinjski manastir. Naime, originalna Njeguševa kapela bila je oštećena jednom austrijskom artiljerijskom granatom, ostaci Njeguševi su se morali prenijeti. Postoji i vjerovanje da su Austrijanci na Kapi lovćenskoj šćeli da podignu spomenik caru Francu Jozefu.

Od 1919. pa sve do smrti 1932.g. Tomanović će objavljivati mnoge tekstove koji doprinose cjelovitijem sagledavanju njegovog stvarnog velikosrpskog djelovanja, ne samo u Crnoj Gori, nego i u okolnim zemljama, a posebno u Srbiji. Sve što je pisao bilo je, uz ogroman talenat koji je Tomanović posjedovao, usmjereno na odbranu i širenje velikosrpskih očiglednih laži. To će, sa ponosom, ada kako, priznati Tomanović i u svom autobiografskom djelu “”Šta sam radio?” u kojem je potvrdio sljedeće: “Sve što sam radio, radio sam za Srpsku Misao, iz moje glave, po zahtjevu moje savjesti” Ni sami pljačkaški, osvajački, okupatorski, velikosrpsko-šovinistički karakter novostvorene kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, docnije kraljevine Jugoslavije, nije Tomanoviću bio snažan dokaz da se čitavog života borio i stavio na raspolaganju zločinačkoj velikosrpskoj ideologiji i ostvarenom zločinačkom ubijanju mučeničke Crne Gore osamnaeste! Nikad se ni jedan jedini crnogorski velikosrbin nije povukao sa svoga zloga puta izdaje Crne Gore, ali ja znam za jednog jedinog  časnog, hrabrog, obrazovanog,  pametnog i inteligentnog velikosrpskog agenta Marka Dakovića  koji je, odmah nakon takozvane Podgoričke skupštine srpskog naroda u Crnoj Gori, tijela koje je po naređenju Aleksandra Karađorđevića, kralja Petra I te Nikole Pašića, javno i neskriveno ubilo Crnu Goru pred čitavim svijetom, postao svjestan dubine velikosrpske  prevare kojoj je vjerno služio, i povukao se iz politike i  bilo kakvog političkog djelovanja!

Valja napomenuti da je Tomanovićev sin Milutin,  napuštio Crnu Goru zajedno sa kraljem Nikolom,  i da je u jednoj izbjegličkoj crnogorskoj vladi brigadira Mila Matanovića postao ministar vojni. Ali, kako je Lazarev sin završio i što je radio u novostvorenoj Kraljevini Jugoslaviji? Postao je izdajnik Crne Gore i pukovnik jugoslovenske vojske, u tom činu je i penzionisan,  a umro je u Beogradu 1940.g.

Ovo je samo kratka biografija Lazara Tomanovića, jednog od istaknutih i značajnih crnogorskih velikosrba, prodatih i izdajničkih duša. A o tome što je i kako pisao, uporno šireći velikosrpske falsifikate, kako bi doprinio što potpunijem i bržem posrbljavanju Crnogoraca, naredni put. Samo mogu reći sljedeće: velikosrbi i Tomanović su uspjeli, Crne Gore više – nema! Ja lično, posmrtno bih mu dodijelio odlikovanje prvog reda, viteza srpske Crne Gore Mila Đukanovića sa zlatnim ukrštenim pištoljima Al Kaponea!  I njemu, i “princu” Nikoli Petroviću.

Zasluženo – nego što!